Krzyż Katyński w Krotoszynie

---

Historia powstania krzyża

Ofiary zbrodni katyńskiej obejmowały również mieszkańców Krotoszyna – żołnierzy 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej (56 pp). W trzeciej dekadzie sierpnia 1939 roku, po mobilizacji niejawnej, zostali przydzieleni do Oddziału Zbierania Nadwyżek (OZN) i w ramach tego oddziału wysłani do Ośrodka Zapasowego 25 Dywizji Piechoty (OZ 25 DP) w Kielcach. Lista ofiar, która została sporządzona, jest prawdopodobnie niepełna. Zawiera ona nazwiska osób związanych z ziemią krotoszyńską i w 1991 roku została wyryta na Krzyżu Katyńskim, który znajduje się w wojskowej kwaterze krotoszyńskiego cmentarza parafialnego.

Krzyż Katyński został postawiony w 51 rocznicę zbrodni katyńskiej z inicjatywy rodzin zamordowanych oficerów oraz powstającego stowarzyszenia Rodziny Katyńskie. Warto zaznaczyć, że później stowarzyszenia z całej Polski zjednoczyły się w ramach Federacji Rodzin Katyńskich. Ważną rolę w tej inicjatywie odegrała również Lidia Ławniczak. Autorem projektu Krzyża Katyńskiego był Andrzej Opaliński.

Opis krzyża

Monument, o którym mowa, ma wysokość około 5 metrów, co czyni go impozantnym elementem krajobrazu. Na szczycie pionowej belki umieszczono datę 1940, a na horyzontalnej widnieje napis „Katyń”. W centralnej części krzyża znajduje się spleciony sznur, symbolizujący skrępowane ręce pomordowanych oficerów, co dodaje głębi temu pomnikowi.

Krzyż został starannie wykonany z drewna dębowego, co świadczy o jego trwałości i szacunku dla pamięci ofiar. Interesującym elementem jest spękana podstawa, co było zamierzoną decyzją Andrzeja Opalińskiego, artysty, który projektował ten monument. Można to interpretować jako odzwierciedlenie ogromu cierpienia rodzin zamordowanych oraz nagłego końca życia tych, którzy oddali życie za swoją Ojczyznę.

Na konstrukcji umieszczono również 56 nazwisk ofiar zamordowanych w Katyniu, co nadaje temu miejscu wymiar osobisty i tragiczny. U podstawy krzyża znajduje się ozdobna urna wypełniona ziemią katyńską, która symbolizuje trwały związek z miejscem pamięci. Przed urną rockini kamieniem wyryto słowa-motto wybitnego poety Jana Kochanowskiego: „A jeśli komu otwarta droga do nieba, Tym co służą Ojczyźnie”.

Do 2010 roku krzyż był pokryty brązową bejcą, co może sugerować pewne zamysły dotyczące jego estetyki. W miarę jak coraz więcej nazwisk było dodawanych, powstała konieczność zbudowania drugiego, mniejszego monumentu z drewna, który obecnie znajduje się po lewej stronie Krzyża Katyńskiego, dostosowując tym samym przestrzeń do rosnącej potrzeby upamiętnienia ofiar.

Nazwiska zamordowanych oficerów umieszczone na Krzyżu Katyńskim

Listę zamordowanych oficerów, znaną jako Lista Katyńczyków, sporządził Antoni Korsak, który pełni rolę prezesa Towarzystwa Miłośników i Badaczy Ziemi Krotoszyńskiej. Warto zaznaczyć, że ta ważna publikacja została wydana w wydawnictwie zatytułowanym „Krotoszyn i okolice”. Jest to opracowanie zbiorowe, które miało miejsce w 2010 roku pod redakcją Józefa Zdunika, a lista znajduje się na stronach 173-179.

Kozielsk–Katyń

W Krotoszynie pamięć ofiar zbrodni katyńskiej jest szczególnie pielęgnowana. Wśród tych, którzy zginęli, znajduje się wiele osób związanych z regionem, których życie i działalność miały istotne znaczenie. Przedstawiamy niektóre z tych historii.

• Banasiewicz Teodor – ppor. Wojska Polskiego, urodzony w Sulmierzycach w 1899 roku, uczestnik powstania wielkopolskiego,
• Ciemnoczołowski Edmund – ppor. rez., urodzony w Rogowie w 1902 roku, nauczyciel, jego rodzina mieszkała w Krotoszynie,
• Długosz Mieczysław – ppor. rez., urodzony w 1910 roku, nauczyciel pochodzący z Głuchowa k. Pogorzeli,
• Drecki Edmund – por. Wojska Polskiego, urodzony w Miłosławiu w 1897 roku, powstaniec wielkopolski, nadleśniczy w Krotoszynie,
• Fibak Leonard – ppor. rez. 70 pp. w Pleszewie, urodzony w 1903 roku, absolwent Gimnazjum w Krotoszynie, farmaceuta,
• Gidaszewski Stanisław – ppor. lotnictwa, urodzony w 1913 roku, absolwent Gimnazjum w Krotoszynie, mieszkaniec Kromolic,
• Haschek Franciszek – ppor. 56 pp., urodzony w 1914 roku, absolwent Gimnazjum w Krotoszynie,
• Janda Wacław – ppor. rez. 69 pp. w Gnieźnie, urodzony w 1887 roku, nauczyciel z Gorzupi pow. Krotoszyn,
• Kowalczyk Adam – kpt. sł. st. 56 pp., urodzony w 1894 roku, pełnił funkcję kwatermistrza w 3 pp. KOP w Augustowie,
• Ludwiczak Edward – por. rez. 17 p. uł. w Lesznie, urodzony w Krotoszynie w 1911 roku, absolwent SN w Krotoszynie, nauczyciel,
• Nawrocki Władysław – kpt. sł. st. 56 pp., urodzony w Krotoszynie w 1891 roku, odznaczony Krzyżem VM, wykładowca w KK Rawicz, komendant PW i WF w Gostyniu,
• Pawłowski Jan Baptysta – por. rez. 22 p. uł. w Brodach, urodzony w 1909 roku, notariusz, mieszkał w Krotoszynie,
• Robaczyk Józef – ppor. rez. 75 pp. w Chorzowie, urodzony w 1908 roku, absolwent SN w Krotoszynie, nauczyciel,
• Siniecki Władysław – por. rez., urodzony w Koźminie w 1903 roku,
• Synoradzki Telesfor – por. san. rez., lekarz internista, dyrektor szpitala w Koźminie,
• Tetzlaff Bronisław – por. rez., urodzony w Dzielicach pow. Krotoszyn w 1895 roku, prawnik,
• Wołosianko Michał – kpt. 56 pp., urodzony w 1901 roku, lekarz internista,
• Woronowicz Edward – por. rez. Wojska Polskiego, urodzony w 1897 roku, starosta powiatu koźmińskiego w latach 1927–1928,
• Wójcikiewicz Zbigniew Kajetan – ppor. rez. 55 pp. w Lesznie, urodzony w 1907 roku, urzędnik, jego rodzina była związana z Krotoszynem.

Historia każdego z tych mężczyzn jest świadectwem ich poświęcenia i odwagi. Wspominając tych, którzy stracili życie, wszyscy mieszkańcy Krotoszyna kierują swoje myśli ku pamięci oraz hołdowi, który winni składać ich dziedzictwu.

Ostaszków–Miednoje (Twer)

W historii zbrodni katyńskiej, szczególne miejsce zajmują nazwiska osób, które straciły życie w wyniku tej okrutnej sytuacji. Wśród ofiar, które zostały zamordowane w Kalininie, a które miały związki z Krotoszynem, można wymienić:

• Andrzejewski Władysław – funkcjonariusz Policji Państwowej w Krotoszynie, urodzony w 1900 roku, zamieszkały w Wyganowie,
• Gątowski Franciszek – policjant w Łucku, ur. 1894 r., pochodzący z Koźmina,
• Janczak Ignacy – funkcjonariusz Policji Państwowej, ur. 1902 r., jego rodzina mieszkała w Krotoszynie,
• Kozietulski Przemysław, Piotr – porucznik służby stałej 56 pułku piechoty, ur. 1911 r., delegowany do Korpusu Ochrony Pogranicza, rodzina w Krotoszynie,
• Krawczyński Kazimierz – funkcjonariusz Policji Państwowej w Kobylinie, urodzony w 1913 roku w Kobylinie,
• Kuczyński Piotr – policjant, urodzony w Smolicach, powiat Krotoszyn, w 1888 roku,
• Marciniak Józef – plutonowy służby stałej 9 pułku piechoty w Zamościu, ur. w 1901 r. w Koźminie, jego rodzina mieszkała w Koźminie,
• Michalczyk Antoni – starszy przodownik Policji Państwowej w Krotoszynie, urodzony w Granówku w 1890 roku,
• Wierciński Michał – przodownik Policji Państwowej, ur. 1903 r., komendant posterunku w Witkowie, jego rodzina mieszkała w Krotoszynie,
• Wojtaszek Stanisław – policjant w Krotoszynie, ur. 1910 r.

Starobielsk–Piatichatki (Charków)

W kontekście historii zbrodni katyńskiej niezwykle istotne są również losy ofiar, które zostały zamordowane w Charkowie. Poniżej przedstawiamy kilka z nich, którzy pochodziły z różnych regionów, a ich więź z Krotoszynem była szczególnie znacząca.

• Chodkiewicz Stanisław – porucznik rezerwy 56 pułku piechoty z 25 Dywizji Piechoty, urodzony w 1902 roku we Lwowie,
• Chyłka Feliks – podporucznik rezerwy 60 pułku piechoty w Ostrowie Wielkopolskim, urodzony w 1915 roku, lekarz z Ustkowa, powiat Krotoszyn,
• Ciążyński Teodor – porucznik 7 pułku strzelców konnych w Poznaniu, z rocznika 1895, syn dzierżawcy z Ustkowa,
• Cynkutis Edward – podporucznik 41 pułku piechoty w Suwałkach, urodzony w 1901 roku, urzędnik, jego rodzina mieszkała w Krotoszynie,
• Dorosz Stanisław – podporucznik służby stałej 56 pułku piechoty w Krotoszynie oraz 65 pułku piechoty, ur. w 1911 roku w Rajtarowie,
• Filoda Franciszek – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty, urodzony w 1895 roku w Wojciechowie, handlowiec,
• Frąckowiak Ignacy – podporucznik rezerwy 70 pułku piechoty w Pleszewie, rocznik 1907, nauczyciel z Zalesia Wielkiego, jego rodzina zamieszkiwała Krotoszyn,
• Gibasiewicz Jan – porucznik rezerwy 56 pułku piechoty, urodzony w 1900 roku w Krotoszynie, wiceburmistrz Krotoszyna,
• Hechmann Jan – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty, z rocznika 1901, kupiec z Krotoszyna,
• Jabłecki Edward – porucznik 56 pułku piechoty, urodzony w 1909 roku,
• Kapała Józef – kapitan służby stałej 56 pułku piechoty, urodzony w 1898 roku, zamieszkały w Krotoszynie,
• Kuna Marian Tadeusz – podporucznik służby stałej 56 pułku piechoty, z rocznika 1909, zamieszkały w Krotoszynie,
• Leja Józef – podporucznik rezerwy 56 oraz 60 pułku piechoty w Ostrowie Wlkp., z 25 Dywizji Piechoty, ur. 1907 roku,
• Lewin-Lewiński Czesław – major służby stałej, dowódca OZN 56 pułku piechoty, z 25 Dywizji Piechoty, ur. 1897 roku,
• Malinowski Piotr – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty, urodzony w 1909 roku, urzędnik Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych,
• Mocek Czesław – major służby stałej 56 pułku piechoty, mieszkaniec Krotoszyna,
• Nabzdyk Stanisław – podporucznik 56 pułku piechoty, urodzony w 1895 roku w Lutogniewie, zamieszkały w Lutogniewie,
• Ofierzyński Konrad – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty z 25 Dywizji Piechoty, urodzony w Poznaniu w 1909 roku,
• Otto Jan August – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty z 25 Dywizji Piechoty, z rocznika 1912, urodzony w Piaskach,
• Plewa Jarosław – podporucznik 56 pułku piechoty z 25 Dywizji Piechoty, ur. 1913 roku, zamieszkały w Zdunach,
• Robaczyk Stanisław – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty, urodzony w 1915 roku w Krotoszynie, absolwent Szkoły Nauczycielskiej w Krotoszynie, nauczyciel,
• Sikora Stanisław – kapitan służby stałej 56 pułku piechoty z 25 Dywizji Piechoty, rocznik 1895,
• Sumiński Tadeusz – porucznik sanitarny rezerwy, urodzony w 1905 roku, absolwent Gimnazjum w Krotoszynie, farmaceuta,
• Szóstak Antoni – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty, urodzony w 1912 roku, zamieszkały w Salni, student medycyny na Uniwersytecie Przyrodniczym,
• Żerdziński Edmund – podporucznik rezerwy 56 pułku piechoty, urodzony w 1914 roku, urzędnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu.

Bykownia (Ukraina)

Dokumenty zapamiętują tragiczną historię, w której zawarte są losy osób związanych z wydarzeniami katyńskimi.

• Majcherkiewicz Stanisław – urodził się w Koźminie w 1898 roku,
• Ziółkowski Antoni – funkcjonariusz Policji Państwowej w Krotoszynie oraz Ligocie (powiat Krotoszyn), urodzony w 1906 roku.

---

Oceń: Krzyż Katyński w Krotoszynie

---