Albin Walenty Rak

---

Życiorys

Młodość i udział w I wojnie światowej

Albin Walenty Rak, syn Józefa oraz Marii z domu Lesińskiej, rozpoczyna swoją historię w 1915 roku, gdy rozpoczął naukę w seminarium nauczycielskim w Rawiczu. Jego życie zmieniło się w listopadzie 1916 roku, kiedy to został powołany do armii niemieckiej. Walczył w 37 pułku artylerii polowej, początkowo na froncie rosyjskim. Od marca 1917 roku jego służba miała miejsce na froncie francuskim, szczególnie w rejonie Verdun. Po wizycie w trudnych warunkach wojennych, podjął decyzję o dezercji w grudniu 1918 roku, a następnie wziął udział w powstaniu wielkopolskim, szczególnie w walkach w Krotoszynie.

W Wojsku Polskim

Po zakończeniu walk, w końcu stycznia 1919 roku, Rak postanowił wstąpić do Wojska Polskiego jako ochotnik. Początkowo przydzielono go do Szkoły Podoficerów Artylerii w Toruniu. Jako instruktor i adiutant zyskał uznanie, a w lutym 1920 roku przeniesiono go do Centralnego Obozu Podoficerskich Szkół Artylerii, pełniąc tam rolę adiutanta dywizjonu, a później drugiego oficera. Od października 1921 roku pełnił obowiązki adiutanta całego Obozu. Po ukończeniu Szkoły Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu, którą attended from kwietnia 1923 do kwietnia 1924, pracował jako instruktor w Oficerskiej Szkole Artylerii.

W styczniu 1926 roku został przeniesiony do 7 pułku artylerii ciężkiej w Poznaniu. Tam, jego kolejne stanowiska obejmowały dowództwo nad baterią, a także inne kluczowe funkcje, takie jak komendant szkoły podoficerskiej w pułku. W latach 1928–1930 studiował jako wolny słuchacz na Uniwersytecie Poznańskim. Na przykład, we wrześniu 1930 roku, po przeniesieniu do Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii, pełnił rolę instruktora baterii. Kontynuował rozwijanie swoich umiejętności oraz zdobywanie wiedzy w tego typu instytucjach.

Po zakończeniu kursów doszkalających w Toruniu w 1931 roku, Rak kontynuował pracę jako instruktor i dowódca baterii szkolnej, a od kwietnia 1933 roku szkolenie z zakresu wychowania fizycznego stało się także jego dodatkowym obowiązkiem. Z dniem 27 czerwca 1935 roku, osiągnął stopień majora, ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 roku. W roku 1936 został dowódcą dywizjonu w 16 pułku artylerii lekkiej w Grudziądzu, a następnie pełnił funkcję II zastępcy dowódcy pułku.

Udział w kampanii 1939 roku

W trakcie obrony kraju w 1939 roku, Albin Rak był dowódcą II dywizjonu 16 pułku artylerii lekkiej, który był częścią 16 Dywizji Piechoty, wchodzącej w skład Grupy Operacyjnej „Wschód” Armii „Pomorze”. Po zakończeniu działań wojennych został wzięty do niewoli i umieszczony w Oflagu II B w Arnswalde (Choszczno). Ze względów zdrowotnych został zwolniony w 1942 roku. Po tych wydarzeniach osiedlił się w Skierniewicach, gdzie pracował jako tłumacz w urzędzie melioracyjnym starostwa łowickiego.

Zaangażowanie się w NSZ

Rok 1943 przyniósł Rakowie nową rolę, kiedy zaangażował się w konspiracyjną działalność w Narodowych Siłach Zbrojnych. Szybko został mianowany zastępcą szefa sztabu Komendy Głównej NSZ, a od sierpnia do października tego samego roku piastował stanowisko p.o. szefa sztabu. 1 listopada 1943 roku, na mocy decyzji Komendanta Głównego NSZ, płk. dypl. Tadeusza Kurcyusza ps. „Żegota”, Rak został zatwierdzony jako I zastępca szefa sztabu. Po podpisaniu umowy scaleniowej pomiędzy NSZ i AK z 7 marca 1944 roku, doszedł do porozumienia z przywódcą Armii Krajowej, gen. Tadeuszem Bór-Komorowskim, a jego stopień podpułkownika został oficjalnie zatwierdzony.

W obliczu wewnętrznych konfliktów związanych ze śmiercią płk. dypl. Tadeusza Kurcyusza oraz rezygnacją szefa sztabu, objął ważne stanowiska, a 6 maja 1944 roku poprosił Komendanta Głównego AK o dalsze rozkazy. Po zaprzysiężeniu przez Komendanta Głównego AK 5 czerwca, pełnił jego obowiązki dotyczące NSZ. Był świadkiem przeciwnych dążeń do scalenia, które spowodowały powołanie samodzielnej Rady Politycznej Narodowych Sił Zbrojnych, pod dowództwem mjr/płk NSZ Stanisława Nakoniecznikowa-Klukowskiego ps. „Kmicic”. Nad śmiercią Kurcyusza pojawiały się domysły, że poprzedział te wydarzenia antydatowane rozkazy i fałszywe dokumenty.

W wyniku tych dramatycznych przekształceń, 10 maja płk Nakoniecznikow-Klukowski wysłał sprawę Raka do samozwańczego Sądu Wojennego, który 2 czerwca wydał wyrok skazujący. Mimo tych niezwykle trudnych okoliczności, ppłk Rak nie został pokonany. Udało mu się kontynuować działania związane ze scalenie, współpracując z AK, co przyniosło efekty w postaci większości sił NSZ zjednoczonych w tej organizacji. Niestety, oenerowcy nadal posiadali wpływy, szczególnie na terenach centralnej i południowej Polski.

Rak uczestniczył także w powstaniu warszawskim, gdzie po bitwie opuścił stolicę wraz z cywilami.

Udział w konspiracji w NZW

W listopadzie 1944 roku, po złączeniu dawnych oddziałów NOW oraz NSZ w Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, Albin Rak został wyznaczony na Komendanta Głównego tej nowej organizacji. Funkcję tę pełnił krótko, do końca maja 1945 roku, po czym przekazał ją ppłk. Tadeuszowi Danilewiczowi. Pomimo tego, że w lutym 1945 roku zgłosił się do ludowego Wojska Polskiego, nie został przyjęty.

Końcowy okres życia

Po wojnie Rak osiedlił się we wsi Cieszyn, gdzie rozpoczął pracę nauczyciela w pobliskiej szkole. 18 sierpnia 1945 roku został aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a jego detencja miała miejsce w więzieniu w Poznaniu. Po zwolnieniu w maju 1946 roku powrócił do Cieszyna, gdzie pracował jako nauczyciel, a od września 1947 roku pełnił funkcję kierownika szkoły, aż do 1950 roku, kiedy wrócił do pracy nauczyciela, a od 1958 roku znów został kierownikiem szkoły podstawowej.

Zmarł 31 maja 1960 roku w Ostrowie Wielkopolskim i został pochowany na cmentarzu w Cieszynie. Jego życie osobiste to również ważny rozdział — od 1921 roku był związany z Jadwigą z domu Zielińską, z którą doczekał się dwóch synów: Albina i Józefa.

---

Oceń: Albin Walenty Rak

---