Helena Cichowicz

---

Życiorys

Helena Cichowicz przyszła na świat w Krotoszynie, w rodzinie zamożnych kupców. Jej ojcem był Antoni Cichowicz, a matką Prakseda Weichmann–Robińska. Edukację odbyła w Zakładzie Sióstr Urszulanek we Wrocławiu, gdzie zdobyła solidne wykształcenie. W 1885 roku połączyła swoje życie z Ludwikiem Zachariaszem Cichowiczem, który zyskał reputację jako znany adwokat poznański.

Para osiedliła się w kamienicy przy Placu Wolności 18, znanej później jako „Polski Dom Przemysłowy”. Związek ten zaowocował dwójką dzieci: córką Wiesławą (urodzoną w 1886 roku, zmarłą w 1975) oraz synem Zbigniewem (urodzonym w 1890 roku). Niestety, Helena zmarła niespodziewanie 10 września 1929 roku w Knocke sur Mer w Belgii.

Jej ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na nowym cmentarzu świętomarcińskim przy ulicy Bukowskiej, na obszarze, który obecnie jest siedzibą Międzynarodowych Targów Poznańskich. W czasie okupacji grób Heleny został ekshumowany i przeniesiony na Cmentarz przy ulicy Samotnej na Dębcu.

Miejscem pamięci o Helenie oraz jej mężu Ludwiku jest grób ich córki, znajdujący się na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu (kwatera: II L 1, rząd: 3, miejsce: 1). Można w nim również odnaleźć informacje o Wiesławie.

Działalność społeczna

Helena Cichowicz była niezwykle aktywną postacią w obszarze muzyki i kultury. W Towarzystwie Muzycznym „Lutnia”, które powstało w 1899 roku w Poznaniu, podjęła się szeregu działań ukierunkowanych na rozwój muzykalności w społeczeństwie.

Jednym z jej największych osiągnięć było prowadzenie szkoleń chórów, co miało istotne znaczenie dla podnoszenia poziomu artystycznego lokalnych grup muzycznych. Pełniąc funkcję przewodniczącej od 1900 do 1905 roku, zdołała przekształcić towarzystwo w rzetelną instytucję kultury.

W czasie jej kadencji, Lutnia organizowała regularne koncerty, które odbywały się co miesiąc, a ich program wzbogacali wybitni polscy artyści. Dochody z tych wydarzeń przeznaczane były na kształcenie młodych muzyków, co stanowiło inwestycję w przyszłość polskiej muzyki.

Działalność ludoznawcza

Helena Cichowicz, wybitna postać w polskiej ludoznawstwie, była jednym z założycieli Towarzystwa Ludoznawczego, które powstało 8 marca 1910 roku. To Towarzystwo, które nadal działa jako Oddział Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Poznaniu, miało na celu promowanie naukowego podejścia do badań nad kulturą ludową. Pod jej przewodnictwem zrealizowano wiele istotnych projektów badawczych.

Wraz z córką Wiesławą, Cichowicz prowadziła intensywne zbieractwo obiektów etnograficznych w terenie, co zaowocowało stworzeniem unikalnej kolekcji. Dzięki ich wysiłkom, 28 grudnia 1911 roku zasługi jej pracy zostały uwiecznione w otwartym muzeum, które znajduje się w budynku Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Muzeum Etnograficzne w Poznaniu, które jest spadkobiercą tych zbiorów, stanowi ważną instytucję kulturalną.

W 1921 roku kolekcję przeniesiono do Muzeum Wielkopolskiego, gdzie zgromadzone muzealia zostały zaprezentowane jako „Zbiory Ludoznawcze im. Heleny i Wiesławy Cichowicz”. Helena Cichowicz nie tylko kierowała muzeum aż do swojej śmierci, ale także znacząco rozwijała te zbiory, nadając im ogólnopolskie znaczenie. W 1922 roku zorganizowała znaczącą wystawę koronek we współpracy z Muzeum Cinquantenaire w Brukseli, co świadczy o jej szerokich kontaktach i zaangażowaniu w międzynarodowe badania etnograficzne.

Upamiętnienie

Po śmierci pani Cichowicz, kierowanie zbiorami przejęła jej córka, Wiesława, która zajmowała się ochroną i promocją tradycji ludowej regionu wielkopolskiego, ze szczególnym uwzględnieniem hafciarstwa. W roku 1911 Wiesława wydała pierwszy w historii katalog poznańskich zbiorów ludoznawczych, który ukazał się zarówno w wersji polskiej, jak i niemieckiej. Ponadto, w 1929 roku opracowała Przewodnik ilustrowany po Dziale Ludoznawczym, stanowiący cenne źródło informacji o lokalnej kulturze.

Wiesława Cichowicz była autorką wielu artykułów dotyczących poznańskich zbiorów oraz pionierskiej pracy o stroju bamberskim, opublikowanej w księdze jubileuszowej XXV-lecia Zbiorów Ludoznawczych im. H. i W. Cichowicz w roku 1937. Te wkłady były niezwykle ważne dla zachowania lokalnej tradycji.

W szczególnym hołdzie dla osiągnięć Heleny, w 1930 roku czasopismo „Lud” zamieściło wspomnienie pośmiertne, w którym Adam Fischer zauważył jej znaczący wpływ na badania kultury regionu. Jego słowa ukazują ogromną wartość działalności Heleny Cichowicz: „Działalność ś. p. Heleny Cichowiczowej posiada dla etnografji bardzo wielkie znaczenie, ponieważ na terenie wielkopolskim, szczególnie narażonym na niwelacyjne wpływy cywilizacyjne zachodnioeuropejskie, przystąpiła do zbierania ludoznawczych okazów muzealnych, wtedy, gdy jeszcze można było je znaleźć i ocalić od zniszczenia. Twórczyni Muzeum Ludoznawczego w Poznaniu pozostawiła po sobie istotnie niezatarty dowód gorliwości obywatelskiej i miłości dla ludu.”

---

Oceń: Helena Cichowicz

---